سازندهای افیولیتی دارای مقدار زیادعناصر سنگین مانند کروم و نیکل می باشند. با این حال، مطالعات در مورد بررسی وضعیت آلودگی خاک های تشکیل شده بر روی این سازندها مورد توجه کافی قرار نگرفته است. تحقیق حاضر با هدف بررسی وضعیت آلودگی خاک های تشکیل شده بر روی این سازندها از نظر مقدار کروم، نیکل و کبالت در منطقه نی ریز انجام شد. بر اساس مطالعات خاک شناسی، در سه واحد اراضی شامل تپه، مخروط افکنه و پلایا، 7 خاکرخ حفر گردید. نمونه های خاک از افق هاو نمونه های سنگ از سازند افیولیتی تهیه شد. ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک ها و مقدار کل عناصر کروم، کبالت و نیکل در خاک و سنگ، تعیین گردیدند. نتایج نشان داد غلظت کروم در خاک ها (میانگین 2200 میلی گرم برکیلوگرم) 10 تا 40 برابر حد آستانه استاندارد ایران و اروپا (به ترتیب 100 و 150 میلی گرم برکیلوگرم)، غلظت نیکل (میانگین 300 میلی گرم برکیلوگرم) 10 برابرحد آستانه استاندارد ایران و اروپا (به ترتیب 50 و 75 میلی گرم برکیلوگرم) و مقدار کبالت (میانگین 19 میلی گرم برکیلوگرم) زیر حد آستانه (40 میلی گرم برکیلوگرم) بود. مقادیر این عناصر در خاک های افیولیت ها بیشترین و در خاک های مخروط افکنه کمترین بود. مقدار شاخص زمین انباشتگی برای سه عنصر در خاک های افیولیتی حداکثر و مخروط افکنه (حدود 7.7) و در حاشیه پلایا (3.9 تا 6.2) کاهش چشم گیر داشت. مقدار فاکتور غنی شدگی برای نیکل نیز در تپه های افیولیتی (میانگین 0.6) به سمت مخروط افکنه (میانگین 0.7) تقریبا ثابت و در پلایا (میانگین 0.1) کاهش و برای دو عنصر دیگر از افیولیت ها (به ترتیب 0.9 و 0.6 برای کروم و کبالت) به سمت مخروط افکنه (0.5 برای هر دو عنصر) و پلایا (به ترتیب، 0.3 و 0.1 برای کروم و کبالت) کاهش نشان داد. مقادیر شاخص زمین انباشتگی در خاک ها، وجود آلودگی را تایید کرد و مقادیر فاکتور غنی شدگی نیز بیانگر این بود که منشاء عناصر در خاک از منشاء مواد مادری و از توده افیولیتی منطقه است. مطالعات آتی در زمینه امکان انتقال این عناصر به آب زیرزمینی و باغ های میوه موجود در مخروط افکنه قلعه بهمن ضروری به نظر می رسد.

با توسعه سریع صنعت و اقتصاد، ورود آلاینده های زیست محیطی و در صدر آن ها فلزات سنگین به خاک، موجب افزایش نگرانی جامعه جهانی دررابطه با سلامت جامعه و امنیت غذایی شده است. ازاین رو آگاهی و ارزیابی در مورد این عناصر، به شاخصی مهم در پیش بینی خطرات و بیماری های ناشی از آن ها و تعیین استاندارد های کیفیت خاک تبدیل شده است. مطالعه حاضر باهدف کمّی سازی آلودگی فلز سرب با استفاده از شاخص های زیست محیطی مختلف در بخشی از اراضی شهرری استان تهران انجام پذیرفت. بدین منظور 44 نمونه مرکب خاک از عمق 0 تا 20 سانتی متری تهیه و پس از آماده سازی نمونه ها، اندازه گیری برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی به روش های استاندارد انجام و سپس میزان غلظت کل سرب خاک به روش استاندارد تعیین شد. در این تحقیق از سه شاخص زیست محیطی شامل فاکتور غنی شدگی (EF)، شاخص زمین انباشتگی  (Igeo) و فاکتور آلودگی (Cƒ)  جهت ارزیابی پتانسیل خطرپذیری فلز سرب استفاده شد. نتایج نشان داد همه نمونه های بررسی شده از نظر سرب کل (با میانگین  99/135 میلی گرم بر کیلوگرم) دارای غلظتی بالاتر از حد استاندارد و قابل توصیه سرب برای ایران بودند که تاثیرات استقرار و جانمایی منابع احتمالی آلاینده در منطقه و نقش فعالیت های انسانی را به وضوح نمایان می ساخت. از نظر شاخص زمین انباشتگی با دامنه تغییرات (90/2-46/2) نمونه ها در کلاس آلودگی متوسط تا شدید و برای فاکتور غنی شدگی با کمینه و بیشینه (31/9-48/6) همه نمونه ها در کلاس غنی شدگی زیاد قرار می گیرند. فاکتور آلودگی نیز با دامنه تغییرات (24/11-25/8) نمونه ها را در کلاس آلودگی خیلی زیاد به این عنصر قرار داد. تفسیر نتایج شاخص های زیست محیطی نشان دهنده ی بالا بودن مقادیر آلودگی سرب بوده که عمدتاً تحت تأثیر فعالیت های انسانی است و نظارت مستمر و پایش تغییرات غلظت این عنصر در خاک های موردمطالعه، برای حفظ منابع تولید و دستیابی به امنیت غذایی ضروری است.

جزیره هرمز یک منبع گردشگری با جلوه های طبیعی و چشم اندازهای بکر است که متاسفانه امروزه در معرض صدمات ناشی از فعالیت های انسانی قرار گرفته است. در این پژوهش تعداد 58 نمونه سطحی(cm30-0) از منطقه مورد مطالعه که شامل تمامی سطح جزیره هرمز می باشد، جمع آوری و غلظت فلزات آهن، روی، سرب، کادمیوم و نیکل به روش هضم چهار اسید و با دستگاه (ICP-OES) اندازه گیری شد. به منظور شناسایی منابع احتمالی فلزات سنگین موجود در خاک های جزیره هرمز، از آنالیزهای چندمتغیره (آنالیز خوشه ای و تجزیه عاملی) و جهت تعیین میزان آلودگی منطقه از شاخص های زمین انباشتگی و فاکتور غنی شدگی استفاده شد. بر اساس مقادیر شاخص زمین انباشتگی، آلوده ترین عنصر در منطقه موردنظر آهن، و بر اساس فاکتور غنی شدگی نیز آهن در محدوده بسیار غنی شده قرار داشت. نتایج حاصل از تجزیه عاملی نشان داد که بین تک تک عناصر گروه "آهن، نیکل و سرب" و همچنین، بین عناصر گروه "روی و کادمیوم"، ارتباط مثبت و بالایی وجود دارد که بیانگر منشا یکسان اجزای درون هر گروه بوده و بدلیل نبود آلودگی صنعتی در منطقه، این تفاوت احتمالا ناشی از اختلاف در ساختار زمین شناسی می باشد. از طرفی انجام آنالیز خوشه ای، عناصر روی و کادمیوم را در یک گروه، و عناصر آهن، نیکل و سرب را در گروه دیگر قرار داد که این امر تائیدی بر نتایج تجزیه عاملی بوده و مجدداً نشان دهنده منشا و رفتار ژئوشیمی یکسان عناصر در هر گروه و تفاوت در بین گروه های یاد شده است.

ریزگرد ها حاوی فلزات سنگین، نظیر سرب، روی، مس، کروم، کادمیوم و آرسنیک هستند، که می توانند اثرات مخربی بر سلامت انسان و محیط زیست وارد کنند. بررسی توزیع غلظت فلزات سنگین برای پایش آلودگی خاک و حفظ کیفیت محیط زیست امری لازم و ضروری است. برای ارزیابی سطح آلودگی فلزات سنگین در گردوغبار خیابانی شهر اهواز، تعداد 115 نمونه گردوغبار از پیاده روهای خیابآنهای اصلی جمع آوری شد. نمونه ها برای اندازه گیری غلظت فلزات سنگین به روش جذب اتمی (AAS) آنالیز شدند. سطح آلودگی بر اساس فاکتور زمین انباشتگی، فاکتور آلودگی و فاکتور غنی شدگی برآورد شد. متوسط غلظت فلزات سنگین سرب، روی، مس، کروم، کادمیوم و آرسنیک به ترتیب: 179/6، 150/1، 179/7، 101، 5/6 و 14/2 میلی گرم بر کیلوگرم به دست آمد. ضریب همبستگی پیرسون نشان داد عناصر سرب، روی، مس و کروم دارای همبستگی معنی داری بوده که این ناشی از منابع انسان زاد در محیط است. از طرفی فلزات کادمیوم و آرسنیک همبستگی کمتری با دیگر فلزات از خود نشان دادند که ناشی از زمین زاد بودن این فلزات است. نتایج فاکتور آلودگی، فاکتور غنی شدگی و فاکتور زمین انباشتگی نشان داد سطح آلودگی فلزات سرب، روی، مس و کادمیوم در شهر اهواز بسیار بالا است و در مناطقی با تراکم جمعیت بالا، ترافیک سنگین و فعالیت های صنعتی، آلودگی شدیدی از نظر فلزات سنگین وجود دارد. . .

ریزگردها ترکیبات ذره­ ای معلق هستند که از منابع مختلف طبیعی و انسان­ ساز به وجود می­ آیند. ریزگردها حاوی فلزات سمی، نظیر جیوه هستند که می­ توانند اثرات مخربی بر سلامت انسان وارد کنند. در این مطالعه برای بررسی سطح آلودگی جیوه در گردوغبار خیابانی شهر اهواز، تعداد 95 نمونه گردوغبار از پیاده­ رو­ خیابان­ های اصلی جمع آوری شد. غلظت جیوه در نمونه ­ های جمع آوری شده با استفاده از روش جذب اتمی (AAS) تعیین شد. سطح آلودگی براساس شاخص ­ هایی از جمله، فاکتور آلودگی، فاکتور غنی­ شدگی، فاکتور زمین انباشتگی و ریسک اکولوژیکی برآورد شد. مقدار غلظت جیوه از 02/0 تا 75/8 و مقدار میانگین 53/2 میلی­ گرم بر کیلوگرم متغیر است. نتایج شاخص های آلودگی نشان داد سطح آلودگی جیوه در گردوغبار خیابانی شهر اهواز بسیار زیاد بود، همچنین نتایج مربوط به ارزیابی ریسک اکولوژیک، نشان داد ریسک اکولوژیکی جیوه در منطقه مورد مطالعه بسیار بالا بود. الگوی توزیع مکانی غلظت جیوه نشان داد که در مناطقی با تراکم جمعیت بالا، حجم ترافیک زیاد و فعالیت­ های صنعتی، آلودگی شدیدی از نظر جیوه دارد.

در این پژوهش توزیع فلزات سنگین (As, Cr, Ni, V, Mn, Fe, Zn, Pb) و گوگرد (S) در نمونه های خاک اطراف مجتمع پتروشیمی و پالایشگاه نفت آبادان، بررسی شده است. به این منظور 22 نمونه خاک سطحی با در نظر گرفتن جهت وزش باد غالب منطقه در جهت شمال غرب- جنوب شرق برداشت شد. نمونه شماره 22 نمونه شاهد است که از منطقه روستایی برداشت شد. پس از آماده سازی در آزمایشگاه، نمونه ها به روش ICP-OES برای تعیین غلظت عناصر بررسی شدند، همچنین pHو مقدار ماده آلی نمونه ها نیز با روش های استاندارد اندازه گیری شد. میزان آلودگی خاک با استفاده از شاخص های مختلف از جمله ضریب غنی شدگی، فاکتور آلودگی، درجه آلودگی، درجه اشباع فلزات و پتانسیل سمناکی حاد بررسی شد. میانگین غلظت عناصر با میانگین پوسته بالایی، میانگین جهانی و استاندارد EPA مقایسه شد. نتایج محاسبه شاخص های زمین شیمیایی نشان داد که بیشترین آلودگی مربوط به گوگرد، سرب و روی است. تحلیل های آماری نشان داد که در خاک اطراف صنایع پتروشیمی و پالایشگاه آبادان، نیکل، وانادیوم، آهن و منگنز عمدتا منشا زمین زاد دارند، سرب و روی ناشی از ترافیک و وسایل نقلیه و فعالیت مجتمع پتروشیمی و پالایشگاه نفت است. آرسنیک و کروم دارای هر دو منشا زمین زاد و انسان زاد هستند. غلظت های بالای گوگرد در نمونه های منطقه مورد بررسی ناشی از فعالیت مجتمع پتروشیمی و پالایشگاه نفت است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تالاب انزلی در شمال استان گیلان، جزء تالاب های با ارزش جهانی ثبت شده در کنوانسیون رامسر است. آلودگی یکی از مهم ترین مسایلی است که تالاب انزلی با آن روبروست. برای بررسی وضعیت آلودگی این تالاب از بخشهای چهارگانه تالاب (آبکنار، سیاه کیشم، هندخاله و شیجان) هفت مغزه برداشته شد. مطالعات در اعماق 0، 5، 10، 20 و 50 سانتیمتری هرمغزه انجام گرفت. غلظت عناصر اصلی Al ,Ca Fe, K, Mg, Na, Mn, P, Ti و کمیاب Li, Ba, S, Sr, As, Cd, Cr, Co, Cu, Mo, Ni, Pb, V, Zn, Bi با استفاده از ICP-MS تعیین شد. تغییرات زمانی عناصر نشان داد که غلظت بیشتر فلزات سنگین از سطح به عمق کاهش می یابد. با برقراری همبستگی پیرسون بین عناصر، ارتباط عناصر و منشاء آنها مشخص شد. نتایج همبستگی پیرسون نشان می دهد که در بخش آبکنار غیر از Cr،Ni ،Zn و Co بقیه فلزات سنگین منشاء انسانزاد دارند. در بخش سیاه کیشم Bi، Zn، Vو Pb در بخش هندخاله Cu وNi و در بخش شیجان V, Cr و Co دارای منشاء طبیعی هستند. مقایسه غلظت فلزات سنگین در رسوبات تالابی با رسوبات دریای خزر و میانگین جهانی نشان می دهد که غلظت فلزات سنگین در رسوبات تالابی بالاتر است. عامل غنی شدگی (EF)برای فلزات سنگین در رسوبات تالابی تعیین شد و غنی شدگی (EF) با استفاده از روش نرمالیز کردن با آلومینیم به عنوان بهترین روش، نشان داد که عنصر Zn در تمام بخشها و عناصر Pb، Bi،Cd و Ni در بیشتر بخشهای تالاب دارای غنی شدگی ضعیف هستند.